Elke mogelijke ramp willen voorkomen is zelf een ramp

Bea Hekhuis, psychologe en EFT-therapeut in een zelfstandige praktijk, heeft zelf controledwang en smetvrees gehad.

Over twee minuten word ik verwacht op een afspraak. Ik denk ongeveer te weten waar het is, maar heb niet op google maps gekeken. Nu sta ik bij een parkeerautomaat, maar heb niet genoeg kleingeld bij me. Wat nu? Toch maar even bellen dat ik wat later ben. Dan blijkt dat ik helemaal niet in de buurt sta en een heel eind verderop moet zijn. Gelukkig maar dat ik niet genoeg geld bij me had en daarom even belde. Zo kwam het toch nog ‘goed’.

Er mag niets ‘mis’ gaan

Toen ik nog last had van dwang zou me het bovenstaande nooit zijn overkomen. Geen denken aan dat ik ergens naartoe zou zijn gegaan, zonder tig keer gecontroleerd te hebben waar ik dan precies moest zijn, zonder tig keer gecontroleerd te hebben of ik echt wel voldoende kleingeld in mijn portemonnee had gedaan. Heb ik het wel goed gezien, heb ik het geld er echt in gedaan? Ik zou het geld er meerdere malen weer uit hebben gehaald om het te tellen en het dan al tellend en elk muntstuk benoemend er weer in hebben gedaan. Ik zou ook tig keer in mijn agenda hebben gekeken hoe laat de afspraak was. Had ik de agenda net dichtgedaan, dan zou gelijk weer de twijfel zijn gekomen of ik het wel goed had gezien. Controle, controle, controle. Het mocht immers niet ‘mis’ gaan.

Geen ruimte voor reflectie

Maar wat is nou dat ‘mis’ gaan? Wat mag er niet gebeuren? Toen ik nog last van dwang had, had ik geen idee. Het was een algeheel gevoel van onrust, angst. En dat gevoel was bijna onverdraaglijk. Het enige waar ik dan nog mee bezig was, was met de handeling die ik moest doen om de spanning weer op te heffen. Daar was ik totaal door in beslag genomen. Geen ruimte om na te denken over wat er nu eigenlijk absoluut niet mocht gebeuren en wat ik nu eigenlijk precies wilde voorkomen met mijn dwanghandelingen.

Die vreselijke spanning moet weg

Het belangrijkste onderdeel van de behandeling van dwang is het stoppen met de dwangrituelen (responspreventie). Daarmee kom je meteen bij die vreselijke spanning en die moet weg. Maar is dat wel waar? Heb je die spanning als eens goed bekeken? Wat ervaar je precies en waar in je lichaam ervaar je het? Weet je 100% zeker dat je het niet kunt verdragen en dat het perse nú weg moet?

De waarheid is dat die spanning, angst of onrust er gewoon is als je een dwangstoornis hebt. Daar doe je niets aan. Ook al doe je een handeling, de spanning komt daarna net zo hard weer terug. Het is onmogelijk die spanning te stoppen met je wil. Echter, als je het dwangritueel niet uitvoert, zal de spanning uiteindelijk afnemen. Er zit niet veel anders op dan, totdat het afneemt, die spanning maar te laten zijn voor wat het is. Je kunt wat afleiding zoeken, ontspanningsoefeningen doen, Emotional Freedom Techniques (EFT) toepassen. Verder heb je er geen invloed op.

Wat er niet ‘mis’ mag gaan

Bij mij was het zo dat er aan het ervaren van die spanning een heel riedeltje angst en oordelen vast zat. In mijn beleving moest die spanning sowieso weg, want die was bijna onverdraaglijk. ’s Avonds had ik het meeste last van de dwang. En als ik die spanning had dan kon ik niet slapen. En ik moest slapen, want als ik niet zou slapen dan zou ik de volgende dag geen energie hebben om weerstand te bieden aan de dwang en helemaal niet kunnen functioneren. En dat slecht functioneren mocht niet gebeuren. Tenminste dat waren mijn ideeën.

Wat er verder niet ‘mis’ mocht gaan? Ik mocht niet te laat komen, geen afspraak vergeten. Mensen mochten absoluut niet boos op me worden. Er mocht geen brand of inbraak komen, en al helemaal niet door mijn schuld. Ik mocht niet stikken, niet doodgaan. En zo waren er nog ontelbare andere dingen die niet mochten gebeuren.

“Relax, nothing is under control”

Waar ik uiteindelijk achter kwam was dat zelfs als al die dingen ‘mis’ zouden gaan, als het ‘allerergste’ zou gebeuren, dat dat veel minder erg zou zijn dan gevangen blijven in de dwang. Ook het moeten verdragen van die spanning was altijd nog beter dan constant bezig moeten zijn met dwangrituelen. Met dat inzicht kwam er gaandeweg een soort van overgave en een durven vertrouwen op Het Leven. Dingen gaan zoals ze gaan. Er is niets mis met plannen maken en dingen regelen, maar vaak lopen zaken toch anders en daar speel je dan wel weer op in. Of niet, en dat is dan nog steeds vele malen beter dan steeds maar alles tig keer te moeten controleren om te voorkomen dat er iets ‘mis’ gaat.