Archieven: Deskundigen

Over deze informatie

Deze informatie is bedoeld voor iedereen die meer wil weten over Perinatale Obsessieve-Compulsieve Stoornis oftewel Perinatale OCD.

Wij hopen dat deze informatie behulpzaam is voor:

• Vrouwen die Perinatale OCD-klachten hebben.
• Partners, familie en vrienden die meer over deze aandoening willen weten.

Hieronder vind je informatie over de volgende onderwerpen:

• Wat is perinatale OCD?
• Welke invloed heeft deze aandoening op de zwangerschapsperiode en de periode na de bevalling?
• Hoe kun je jezelf helpen?
• Wanneer moet je de hulp van je huisarts of een GGZ-specialist inschakelen?
• Wat zijn de behandelmogelijkheden?
• Zijn er nog andere manieren om hulp en ondersteuning te krijgen?

Wat is Perinatale OCD?

Obsessieve-Compulsieve Stoornis (OCD) is een relatief veel voorkomende psychische aandoening. Het kan zowel mannen als vrouwen overkomen en het kan in elke willekeurige levensfase optreden. We spreken specifiek van perinatale OCD als een vrouw OCD-symptomen ontwikkelt tijdens de zwangerschap of na de geboorte van haar kind (de perinatale periode).
Sommige vrouwen hebben al OCD voordat ze zwanger worden. Bij andere vrouwen is de zwangerschap of de bevalling een trigger waardoor de OCD zich manifesteert.

OCD heeft de volgende kenmerken:
1 Gedachten of beelden die telkens in je hoofd opkomen. Dit worden obsessies genoemd.
2 Stress en/of angst, vaak als resultaat van deze gedachten.
3 Terugkerende gedachten of daden die je telkens opnieuw uitvoert om deze stress of angst te lijf te gaan. Deze worden compulsies genoemd.

Hoe voelt het om Perinatale OCD te hebben?

Het krijgen van een baby brengt veel veranderingen met zich mee. Dit kan stressvol zijn. Veel zwangere vrouwen en jonge moeders vertonen gedrag dat men enigszins obsessief of compulsief zou kunnen noemen. Jonge moeders ervaren het hebben van een baby vaak als een enorme verantwoordelijkheid.

Dit is normaal. Het is normaal om je zorgen te maken over het welzijn van je baby en om het te willen beschermen. Tijdens je zwangerschap of na de geboorte van je kind, merk je misschien dat je voorzichtiger wordt en minder risico’s neemt. Mogelijk maak je je zorgen over dingen die jouw baby zou kunnen overkomen. Deze gevoelens van bezorgdheid zijn voor jou wellicht nieuw en vreemd, maar ze zijn in feite heel normaal. Bij de meeste vrouwen zijn dit soort gedachten geen aanleiding voor wezenlijke klachten.

Bij andere vrouwen vormen dit soort zorgen over hun pasgeboren baby de trigger voor het ontwikkelen van perinatale OCD-klachten, of verergeren ze reeds bestaande OCD-symptomen. Deze symptomen belemmeren het dagelijks functioneren en nemen vaak één uur per dag in beslag, maar vaak veel langer.

De belangrijkste symptomen van Perinatale OCD zijn:

Obsessies

Obsessies zijn ongewenste gedachten, beelden, drangen of twijfels. Deze obsessies treden regelmatig op en kunnen veel onrust en angst veroorzaken. Bekende voorbeelden zijn:

• Intense angst dat iets is besmet door bacteriën of vuil. Vrouwen met Perinatale OCD maken zich vaak zorgen dat hun baby letsel oploopt door een of andere besmetting.
• Een beeld in je hoofd, of een gedachte, dat je iemand letsel toebrengt. Je maakt je zorgen dat je per ongeluk of opzettelijk letsel toebrengt aan je baby, inclusief seksuele en gewelddadige gedachten. Het is evenwel bekend dat mensen met OCD niet gewelddadig worden en hun gewelddadige gedachten niet uitvoeren.
• Je maakt je bijvoorbeeld zorgen over deuren of ramen die je misschien bent vergeten af te sluiten. Of dat je de drinkfles van je baby niet op de juiste wijze hebt gesteriliseerd.

Stress, angst en andere emoties

• Je hebt gevoelens van stress, angst, schuld of walging. Het kan ook zijn dat je je depressief voelt.
• Je voelt je beter als je je compulsieve handelingen kunt uitvoeren. Dit helpt echter slechts voor korte tijd.

Compulsies

Dit zijn handelingen die je uitvoert om je stress en/of angst te verminderen of om datgene waar je bang voor bent te voorkomen.

Enkele voorbeelden van compulsies zijn:

• Rituelen – bijvoorbeeld vaak en uitvoerig wassen, schoonmaken of steriliseren. Deze handelingen kunnen zoveel tijd in beslag nemen dat ze andere dagelijkse activiteiten die je moet doen in de weg staan.
• Controleren – bijvoorbeeld ’s nachts veelvuldig naar je baby gaan om er zeker van te zijn dat het nog ademt.
• Bevestiging zoeken – anderen telkens vragen of alles in orde is, teneinde jezelf gerust te stellen.
• Obsessieve gedachten corrigeren door middel van tellen, bidden of een specifiek woord telkens herhalen. Dit kan voelen als een manier om nare gebeurtenissen te voorkomen. Het kan ook een manier zijn om nare gedachten of beelden kwijt te raken.
• Vermijden van situaties of activiteiten waar je bang voor bent. Dit is een bekend verschijnsel. Mensen met OCD vermijden vaak dingen die obsessies of compulsies zouden kunnen veroorzaken.
• Als je Perinatale OCD hebt, kan het gebeuren dat je vermijdt om je baby te verschonen. Of dat je bijvoorbeeld alle messen in huis wegbergt. Het kan ook zijn dat je moeder- en babygroepen mijdt. Sommige vrouwen zorgen ervoor dat ze nooit alleen zijn met hun baby.

De obsessies en compulsies die bij Perinatale OCD horen, hebben vaak met de baby te maken. Maar ze kunnen ook op andere zaken gericht zijn.

Hoewel moeders met Perinatale OCD bang zijn om hun baby iets aan te doen, vormen ze geen risico voor hun kind. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat mensen met OCD die hun obsessieve gedachten niet in daden omzetten.
OCD kan echter wel problemen veroorzaken als je bijvoorbeeld situaties gaat vermijden of excessief veel schoonmaakproducten gaat gebruiken. In zeldzame gevallen krijgen mensen door bijkomende problemen, zoals een zware depressie, suïcidale neigingen of hebben ze moeite om een band met hun baby op te bouwen.

De ernst van Perinatale OCD varieert. Het kan een aantal ervaringen en verzorgende taken beïnvloeden. Voor het overgrote deel van vrouwen met OCD geldt echter dat ze, ondanks hun OCD klachten, goed voor hun baby en hun eventuele overige kinderen zorgen.

Bij andere vrouwen kan Perinatale OCD het dagelijks functioneren sterk belemmeren en een grote invloed hebben op hun leven en dat van hun familie.

Als dit bij jou het geval is, heb je mogelijk behoefte aan praktische hulp en ondersteuning. Perinatale OCD kan ook betekenen dat je aanzienlijk minder plezier beleeft aan je zwangerschap en moederschap.

Gelukkig is Perinatale OCD een behandelbare aandoening. Als je denkt dat je al OCD had voor je zwangerschap (en je hier niet voor wordt behandeld), is het raadzaam om zo spoedig mogelijk contact op te nemen met je huisarts.

Perinatale OCD herkennen

Vrouwen met Perinatale OCD zijn zich er veelal van bewust dat hun symptomen onredelijk of extreem zijn. Bij acute stress of angst kun je je hier soms minder van bewust zijn. Sommige vrouwen maken zich zorgen dat hun symptomen betekenen dat ze geen goede moeders zijn of dat ze ‘gek aan het worden zijn’. Ook kan het zijn dat je je geneert of schaamt. Dit is absoluut niet terecht. Perinatale OCD is een aandoening en kan behandeld worden. Het is niet jouw fout!

Soms wordt Perinatale OCD niet goed begrepen, waardoor vrouwen niet de juiste diagnose krijgen. Het is belangrijk dat jouw huisarts of psychiater de symptomen van deze OCD-aandoening goed herkent. Zij kunnen Perinatale OCD onderscheiden van andere aandoeningen, zoals postnatale depressie of postpartum psychose. Het kan een enorme opluchting zijn als je de juiste diagnose krijgt. Als jouw aandoening een naam krijgt, betekent dit dat je niet de enige bent die deze aandoening heeft. Het betekent ook dat, als jouw Perinatale OCD eenmaal wordt onderkend, je de juiste behandeling krijgt.

Andere psychische gezondheidsproblemen voor en na de geboorte van je baby

Vrouwen kunnen tijdens hun zwangerschap en na hun de bevalling psychische problemen ervaren,  zoals dat in elke levensfase kan gebeuren.

Depressie en stress of angstgevoelens zijn de meest voorkomende psychische problemen tijdens de zwangerschap. Deze klachten treffen 10 à 15 op de 100 vrouwen.

Veel vrouwen ervaren lichte stemmingswisselingen na de geboorte van hun baby. Het is heel gewoon om in deze periode allerlei emoties te voelen. Meer dan de helft van jonge moeders met pasgeboren baby’s hebben de ‘Baby Blues’. Dat gevoel begint meestal 3 à 4 dagen na de bevalling. Je barst zomaar in tranen uit. Je voelt je geïrriteerd, dan weer ‘down’ of gestrest. Soms reageer je extreem op situaties. Meestal verdwijnen deze emoties wanneer je baby ongeveer 10 dagen oud is. Voor de ‘Baby Blues’ heb je geen behandeling nodig.

Postnatale depressie

Dit overkomt 10 à 15 op de 100 vrouwen die net een kind hebben gekregen. De symptomen van een postnatale depressie lijken op die van een gewone depressie, zoals een ‘down’-gevoel en diverse andere symptomen. Deze symptomen houden minstens twee weken aan. Vrouwen met een gewone depressie kunnen obsessieve gedachten ontwikkelen.

Perinatale OCD verschilt op een aantal essentiële punten van een postnatale depressie. Vrouwen met Perinatale OCD merken vaak dat wanneer hun OCD-klachten afnemen, hun depressieve gevoelens ook afnemen. Wel kan het voorkomen dat vrouwen met Perinatale OCD daarnaast een depressie hebben. Voor deze depressie is dan een gerichte behandeling nodig.

Postpartum psychose

Dit is de ernstigste psychische aandoening die een vrouw na de bevalling kan overkomen. Het treft ongeveer 1 op de 1000 vrouwen en openbaart zich binnen enkele dagen of weken na de bevalling. De psychose kan zich binnen enkele uren ontwikkelen en kan levensbedreigend zijn. Postpartum psychose vraagt dus dringend om behandeling.

Bij postpartum psychose kunnen allerlei symptomen optreden. Je kunt je erg goed voelen of juist erg slecht en je ervaart vaak snelle stemmingswisselingen. Vrouwen met postpartum psychose ontwikkelen vaak psychotische gedrag: ze geloven in dingen die niet waar zijn (waandenkbeelden) of ze zien of horen dingen die er niet zijn (hallucinaties).

Deze aandoening vraagt altijd om medische hulp en ondersteuning. Soms is het nodig dat je in een ziekenhuis wordt opgenomen. Idealiter is dit een gespecialiseerde moeder- en babyafdeling, zodat je je baby bij je kunt houden. Hoewel postpartum psychose een ernstige aandoening is, herstelt het overgrote deel van de vrouwen volledig.

Hoe vaak komt Perinatale OCD voor?

Ongeveer 1 op de 50 mensen heeft op enig moment in zijn of haar leven OCD-klachten. Op enig willekeurig tijdsmoment heeft 1 op de 100 mensen OCD-klachten.

Er is te weinig onderzoek beschikbaar om valide uitspraken te doen over hoe vaak Perinatale OCD voorkomt. Tijdens de zwangerschap treft het ongeveer 1 op de 100 vrouwen, hetgeen overeenkomt met de mate van voorkomen in de totale populatie. Uit onderzoek blijkt dat Perinatale OCD relatief vaak voorkomt ná de bevalling. Wij denken dat ongeveer 2 à 3 op de 100 vrouwen binnen één jaar na de bevalling Perinatale OCD-klachten krijgen.

Wie is het meest vatbaar voor Perinatale OCD?

Perinatale OCD komt het vaakst voor bij nieuwe moeders, maar kan in principe tijdens of na elke zwangerschap optreden. Als je al eerder OCD hebt gehad, is de kans groter dat je Perinatale OCD ontwikkelt.

Er zijn veel factoren die een rol spelen bij het ontwikkelen van Perinatale OCD. Bij sommige vrouwen spelen hormonen een rol; bij andere vrouwen speelt mee dat OCD in de familie voorkomt.

Perinatale OCD kan overigens ook bij vaders voorkomen.

Wat is de prognose?

Ongeveer eenderde van de vrouwen die vóór hun zwangerschap al OCD had, merkt dat hun OCD-symptomen tijdens de zwangerschap of na de bevalling heviger worden. Voor andere vrouwen geldt dat zwangerschap en bevalling geen impact hebben op hun OCD, of dat hun OCD-klachten daarna zelfs afnemen.

Als je tijdens je zwangerschap voor de eerste keer OCD-klachten krijgt, dan kan het zijn dat deze symptomen na de bevalling snel afnemen. Voor de meeste vrouwen geldt echter dat hun OCD-klachten na de bevalling voortduren.

Als je na de bevalling perinatale OCD krijgt, kan het gebeuren dat deze symptomen zich plotseling openbaren, binnen enkele dagen of weken na de bevalling. Bij andere vrouwen openbaren de symptomen zich meer geleidelijk.

Zonder behandeling kan Perinatale OCD een hardnekkige, telkens terugkerende aandoening zijn. Zwangerschap en bevalling kunnen de trigger zijn voor langdurige OCD-symptomen. Als je niet voor je OCD-klachten wordt behandeld, kunnen deze blijvend zijn of in een latere levensfase terugkeren.

Waar kan ik hulp krijgen?

De hulp en behandeling die je nodig hebt, hangt af van de ernst van je Perinatale OCD-klachten. Je huisarts of je verloskundige kan je helpen om hierin keuzes te maken.

Zie het volgende hoofdstuk ‘Zelfhulp’, met zeven tips om jezelf vooruit te helpen. Als dit niet lukt, is psychotherapie of medicatie misschien een mogelijkheid. Vraag je huisarts om advies.

Sommige vrouwen met Perinatale OCD hebben behoefte aan professionele psychische hulp. Misschien is er een GGZ-instelling in de buurt, met specialisten die je kunnen helpen tijdens je zwangerschap of tijdens de periode daarna. Informeer bij je huisarts of je verloskundige naar de mogelijkheden. Deze vorm van hulpverlening is veelal alleen nodig voor vrouwen met ernstige OCD-klachten.

Als je niet voor jezelf of je baby kunt zorgen of als je het gevoel hebt dat je jezelf iets wilt aandoen, bel dan direct met:

• Je huisarts, of
• Een GGZ-instelling in de buurt, of
• Het alarmnummer 112.

Het komt maar zelden voor dat een vrouw met Perinatale OCD in het ziekenhuis moet worden opgenomen. Als dit gebeurt, dan word je in de meeste gevallen samen met je baby naar een gespecialiseerde moeder- en kindafdeling verwezen.

Zelfhulp

1. Praat met iemand over hoe je je voelt. Het kan een enorm opluchting zijn om te praten met iemand die jou begrijpt. Dit kan je partner zijn, een familielid of een vriend. Als je niet met familie of vrienden kunt praten, praat dan met je huisarts of verloskundige. Zij kunnen je de weg wijzen naar hulp in jouw buurt.
2. Lees meer over OCD. Word een expert over je aandoening en hoe dit jou beïnvloedt. Je kunt je fysieke en psychische OCD-symptomen leren herkennen. Dit helpt als je ‘in the moment’ zit en wordt overspoeld door je OCD-angsten.
3. Zelfhulp-werkboeken. Je kunt deze opdrachten zelf of met hulp van professionele hulpverleners uitvoeren. Huiswerkopdrachten helpen je met je herstel.
4. Zorg goed voor jezelf en zorg ervoor dat je energie overhoudt. Herstel kost veel energie. Neem iedere gelegenheid te baat om wat bij te slapen of te rusten. Bedenk in elke situatie: welke taken moet ik nú uitvoeren, en welke taken kunnen wachten? Accepteer hulp van familie en vrienden. Dit alles zorgt ervoor dat je al je energie kunt richten op je herstel.
5. Sluit je aan bij een zelfhulpgroep van moeders met perinatale OCD. Je zult merken dat je niet de enige bent die met dit soort problemen worstelt. En wie weet wordt deze groep wellicht jouw ‘support group’ tijdens je herstelperiode. Plaats bijvoorbeeld eens een oproep op het OCD Forum van Dwang.eu. Verder kun je op deze website (al dan niet anoniem) een vraag stellen, waarna je antwoord krijgt van een professional of een ervaringsdeskundige.
6. Geef jezelf niet de schuld. Het is niet jouw fout.
7. Gebruik geen alcohol of drugs om je angst te onderdrukken.

Welke behandelingen zijn er?

De twee belangrijkste behandelingen zijn cognitieve gedragstherapie (CGT) en medicatie. Deze behandelingen kunnen zowel afzonderlijk als in combinatie worden ingezet.

Cognitieve Gedragstherapie (CGT)

Deze vorm van psychotherapie is gericht op praten. CGT helpt je om gedachten- en gedragspatronen die jou angst bezorgen, onder de loep te nemen. Meestal gaat het om wekelijkse gesprekken met een psycholoog of gedragstherapeut. Soms is het mogelijk om een intensieve CGt-cursus te volgen.

Medicatie

Bij de behandeling van OCD worden soms antidepressiva ingezet. Er zijn verschillende mogelijkheden. De meest gebruikte antidepressiva bij OCD zijn de zogenoemde ‘Selective Serotonin Reuptake Inhibitors’ (SSRI’s). Daarnaast wordt soms andere medicatie gebruikt.

Hoe besluit ik welke behandeling voor mij het beste is?

Is medicatie veilig tijdens zwangerschap en borstvoeding?

De beslissing of je tijdens je zwangerschap of tijdens de periode waarin je borstvoeding geeft wel of niet medicijnen inneemt, is niet zwart-wit. Jij beslist wat het beste is voor jouw specifieke situatie. Het is wel belangrijk om eventuele medicatie met je huisarts of psychiater te bespreken. Zij kunnen je verdere informatie geven over wat het beste is voor jou en je baby. Als je OCD hebt en overweegt zwanger te worden, praat dan met je huisarts voordat je zwanger wordt.
Echter, een zwangerschap niet altijd gepland. Als jouw zwangerschap niet gepland is: praat met je huisarts zodra je weet dat je zwanger bent. Het is erg belangrijk dat je niet plotseling met je medicatie stopt, tenzij je huisarts dit adviseert. Plotseling stoppen met je medicatie kan betekenen dat je symptomen snel kunnen terugkomen. Bovendien kan plotseling stoppen leiden tot ongewenste bijeffecten.

Veel vrouwen gebruiken medicijnen tijdens hun zwangerschap en tijdens de periode waarin ze borstvoeding geven. Dat kan zijn vanwege allerlei psychische of fysieke aandoeningen. Zo zijn er vrouwen die antidepressiva nemen tijdens hun zwangerschap en gedurende de periode van borstvoeding. Je huisarts of een gespecialiseerde arts kan je helpen om goed na te denken over de voor- en nadelen van medicatie tijdens je zwangerschap en tijdens de periode waarin je borstvoeding geeft.

Sommige medicijnen worden al jarenlang door zwangere vrouwen gebruikt. Maar in veel gevallen hebben we echter gewoonweg niet genoeg informatie om met absolute zekerheid te kunnen zeggen of een medicijn veilig is of niet.

Om te bepalen wat voor jou goed is, is het raadzaam om jezelf de volgende vragen te stellen:

• Hoe slecht voelde je je in het verleden?
• Hoe snel voelde je je opnieuw slecht, nadat je gestopt was met je medicijnen?
• Medicijnen die je eerder hebt genomen:
  • Welke medicatie hielp jou het beste?
  • Waren er medicijnen bij, waarvan je bijeffecten ondervond?
• Verzamel informatie over veilige medicatie tijdens je zwangerschap en tijdens de borstvoedingsperiode. Bespreek dit met je huisarts.
• Hoe makkelijk of moeilijk is het om hulp te krijgen van een cognitieve gedragstherapeut in jouw buurt? Bespreek dit met je huisarts.
• Wat zou er kunnen gebeuren als je je niet goed voelt tijdens je zwangerschap of na de bevalling van je baby? Bijvoorbeeld:
  • Dat je niet goed voor jezelf zorgt.
  • Dat je controleafspraken bij je verloskundige mist, waardoor je misschien niet de zorg krijgt die je nodig hebt.
  • Dat je meer alcohol of drugs gebruikt. Dit kan je ongeboren kind beschadigen.
  • Dat je een hogere dosis medicijnen nodig hebt wanneer je ziek wordt. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat je tijdens je zwangerschap een terugval hebt en een dubbele dosis medicijnen of meer nodig hebt. Dit zou meer risico’s voor je baby kunnen betekenen dan wanneer je je normale dosis medicijnen inneemt.
  • Dat een ziekenhuisopname nodig is.
  • Dat je het moeilijk vindt om voor je baby te zorgen.
• Als jouw aandoening niet wordt behandeld, kan dit mogelijk meer schade aan je baby toebrengen dan de medicatie die je al langer neemt. Uit sommige studies blijkt dat baby’s van moeders die tijdens de zwangerschap een depressie hebben een lager geboortegewicht hebben. Een psychische aandoening die niet behandeld wordt, kan dus de ontwikkeling van een baby beïnvloeden.

Over hoe niet-behandelde OCD de ontwikkeling van de ongeboren baby’s beïnvloedt, zijn geen wetenschappelijke gegevens beschikbaar.

Kan cognitieve gedragstherapie ongewenste bijeffecten hebben?

Cognitieve gedragstherapie (een vorm van psychotherapie) heeft, voor zover bekend, geen bijeffecten. Bedenk echter wel dat het een ‘actieve’ therapie is. Het betekent dat je tijdens en na je therapiesessies opdrachten moet uitvoeren. Deze opdrachten helpen je om de inzichten die je tijdens je sessies hebt opgedaan toe te passen in je dagelijkse leven. Dit vraagt om wil en toewijding. De therapie kan helpen bij jouw specifieke OCD-problemen tijdens je zwangerschap of na je bevalling.

Wat is de beste aanpak voor mij: psychotherapie of medicatie?

De beste aanpak in jouw specifieke geval hangt af van jouw specifieke OCD-symptomen en de ernst van jouw symptomen. Uit onderzoek blijkt dat zowel SSRI-antidepressiva als cognitieve gedragstherapie effectief zijn bij de behandeling van OCD.
Er is weinig studie gedaan naar de specifieke behandeling van Perinatale OCD. Uit onderzoek blijkt wel dat zowel medicatie als cognitieve gedragstherapie zeer effectief is bij het terugdringen van Perinatale OCD-klachten.

Als je bij je huisarts bent langs geweest voor een adviesgesprek, is het wellicht een goed idee om de verschillende behandelmethodes met familieleden en/of vrienden te bespreken. Bedenk daarbij wat de invloed van de behandeling is op jouzelf en je directe familie. Aan de bijeffecten waar je wellicht moeite mee gaat krijgen. En aan de veranderingen in levensstijl die je wellicht moet maken.

Bedenk ook hoe lang een behandeltraject mogelijk kan duren en waar je deze behandeling zou kunnen volgen: misschien moet je wat verder reizen voor een goede therapie?

Ten slotte: als je van je Perinatale OCD-klachten wilt afkomen, is het nodig om hier veel energie en tijd in te steken. En daarbij kun je alle hulp gebruiken die voorhanden is.

Hoe partners, familie en vrienden kunnen helpen

Begrijp OCD. Lees je goed in over OCD en de symptomen. Een partner, moeder of vriendin die aan Perinatale OCD lijdt, lijkt misschien een heel rigide persoon. Maar wellicht ligt het anders en wil ze de dag gewoon goed doorkomen, zonder haar baby tekort te doen.

Bied ondersteuning. Het is soms lastig voor een jonge moeder om toe te geven dat ze zich niet goed voelt. Bijvoorbeeld omdat ze zich zorgen maakt dat anderen gaan denken dat ze psychische problemen heeft. Help haar om informatie over Perinatale OCD te vinden. Dat helpt haar om haar aandoening een plek te geven.

Reserveer tijd voor jezelf. Als je zelf te maken hebt met een jonge moeder met Perinatale OCD, inclusief baby en/of overige kinderen, kan dit een intensieve en uitputtende ervaring zijn. Zorg dat je tijd voor jezelf reserveert en dat je goed voor jezelf zorgt.
Wees gerust. Moeders met Perinatale OCD-compulsies voeren hun obsessieve gedachten niet uit.

Hoe je kunt helpen. Familieleden van mensen met OCD krijgen te maken met hun compulsies. Het helpt dan om te weten over deze aandoening, zodat moeder en partner de juiste ondersteuning krijgen. Als de moeder professionele therapie krijgt, kunnen familieleden haar ondersteunen bij haar huiswerkopdrachten.

Dit kan bijvoorbeeld door een van de therapiesessies bij te wonen. In zo’n sessie leer je hoe therapie-opdrachten kunnen worden vertaald naar praktische huiswerkopdrachten. Je leert dan bijvoorbeeld hoe je de moeder op verantwoorde wijze kunt blootstellen aan iets waar ze bang voor is, of hoe je op verantwoorde wijze ‘nee’ kunt zeggen tegen haar compulsieve rituelen.

Engelstalige websites
• Maternal OCD
• OCD Action
• Netmums

Original Authors
Fiona Challacombe, Maria Bavetta and Lucinda Green

Series Editor
Dr. Philip Timms

Produced by
The RCPsych Faculty of Perinatal Psychiatry and Public Education Engagement Board.

Translated from
Perinatal Obsessive Compulsive Disorder (a few adaptations to the Dutch situation)

We like to thank The Royal College of Psychiatrists for permission to publish this translation. We also like to thank Renée Bertels for making this information available in Dutch.

Further details on references and copyright at rcpsych.ac.uk

Wat is Postnatale en Perinatale OCD?

• OCD die onmiddellijk na de geboorte verschijnt, wordt Postnatale of Postpartum OCD genoemd.
• OCD die tijdens de zwangerschap ontstaat, wordt Perinatale OCD genoemd.
• Onderzoek toont dat vrouwen die zwanger zijn of onlangs bevallen zijn, een verhoogd risico lopen om symptomen van OCD te ontwikkelen. Als iemand al OCD had, kunnen de symptomen verergeren tijdens die periode. Omdat deze twee vormen van OCD erg op elkaar lijken, zullen we ze in dit artikel allebei ‘P-OCD’ noemen.

(Noot Menno Oosterhoff: de afkorting P-OCD wordt vaker gebruikt om Pedoseksuele OCD aan te duiden, een obsessieve angst omtrent pedoseksualiteit. Omdat dat erg verwarrend is, schrijven wij het meestal voluit, maar dat is in dit stuk dus niet gebeurd.)

Waarin verschilt P-OCD van OCD?

• De obsessies en compulsies (dwanghandelingen) zijn bij P-OCD normaal gesproken gericht op het (on)geboren kind. Obsessies kunnen zijn dat de baby gewond of besmet raakt of hij/zij nergens meer te vinden is. Compulsieve rituelen uiten zich vaak in controleren, mentale rituelen en in zoeken naar geruststelling. Er kunnen ook ongewenste seksuele obsessies zijn. Ook vermijden om bijvoorbeeld het kind in bad te doen of vast te houden, komt voor.
• Terwijl OCD geleidelijk toeneemt, begint P-OCD meestal sneller en gaat samen met het gevoel verantwoordelijk te zijn voor de baby.

Wat zijn signalen die wijzen op P-OCD?

• OCD symptomen die beginnen of verergeren rond de zwangerschap of bevalling.
• Obsessies rondom angst dat er iets met het kind zou kunnen gebeuren.
• Niet over de obsessies durven praten, uit angst om de diagnose psychose te krijgen of opgenomen te worden.
• Bang dat je de baby kwaad zou kunnen doen, terwijl je dat niet wilt.
• Dwanghandelingen die bedoeld zijn om de obsessieve gedachten te stoppen of om te voorkomen dat angsten uitkomen zoals de baby controleren, veelvuldig wassen, gebeden herhalen of bevestiging vragen.
• Bepaalde bezigheden met de baby vermijden zoals baden, de trap gebruiken, vasthouden, luiers verschonen.
• Een gevoel van overspoeld worden door obsessies en compulsies.
• Zich depressief voelen (postnatale depressie en P-OCD komen vaak samen voor).
• Een partner of hulpverlener in de buurt willen hebben vanwege obsessieve angst.
• Moeite met slapen door de obsessies en het moeten uitvoeren van dwanghandelingen.
• Belemmering in de zorg voor het kind.

Waarom focussen obsessies en compulsies zich op de (on)geboren baby?

• Spanning om een baby te krijgen is normaal, maar het brengt ook veel stress met zich mee. Sommige mensen krijgen daardoor in deze periode angstklachten.
• Het gevoel van verantwoordelijkheid voor de (on)geboren baby.
• Uit onderzoek blijkt dat het normaal is om vreemde, ongewenste gedachten te hebben over stressvolle situaties.
• Verontrustende gedachten hebben over je baby, lijkt het ergste wat je maar kan denken. Ze zijn een goede voedingsbodem voor OCD omdat het precies het soort gedachten zijn die je zo hard probeert te bedwingen, van je afzetten of bevechten. Het is een vervelende val; hoe vaker je probeert om gedachten te bevechten, hoe meer ze terugslaan en hoe meer je verstrikt raakt in het web van OCD door er opnieuw met dwanghandelingen op te reageren. (Een experiment: probeer niet aan een roze olifant te denken!)
• Dwanghandelingen worden uitgevoerd om de angst voor obsessieve gedachten over de baby te verminderen, maar deze werken niet op lange termijn, ze leiden juist tot nog meer obsessies.

Zal ik door obsessies over geweld of seks mijn baby iets aandoen?

De kans dat iemand handelt naar ongewenste, walgelijke, verontrustende obsessieve gedachten is uiterst klein. Alhoewel het risico laag genoeg is om deze gedachten in de behandeling juist uit te lokken (zoals bij exposure therapie), wordt het risico waarschijnlijk niet als laag genoeg ervaren (noot Menno Oosterhoff: door degene met dit soort indringende obsessies. Wel door de behandelaar). Dit leidt dan tot obsessieve bezorgdheid en angst. We hebben met veel mensen met P-OCD gewerkt en nooit heeft iemand de ongewenste obsessieve gedachten om hun kinderen kwaad te doen, uitgevoerd.

Wie lijden aan P-OCD?

De schattingen lopen uiteen, maar P-OCD lijkt bij ongeveer 1-2 % van de zwangere vrouwen of nadat zij bevallen zijn, voor te komen. Zelfs jonge vaders kunnen P-OCD ontwikkelen, omdat ze ook verantwoordelijkheid dragen voor het kind. Bij mensen die al OCD hebben, kunnen de klachten toenemen, maar dat geldt zeker niet voor iedereen.

Is P-OCD verwant aan postnatale depressie?

Ja, maar hoe is niet duidelijk. Als mensen depressief worden, hebben ze waarschijnlijk meer negatieve gedachten die tot obsessies kunnen ontwikkelen. Anderzijds kunnen obsessies en compulsies leiden tot depressie omdat het zeer stressvolle symptomen zijn. Veel mensen denken dat de zwangerschap en de geboorte een hele leuke periode is. Als er dan negatieve obsessieve gedachten zijn, kunnen ze zich erg somber en angstig voelen omdat ze dit soort gedachten niet hadden verwacht.

Is P-OCD verwant aan postpartum psychose?

Nee, maar soms worden ze met elkaar verward, omdat bij beiden gedachten kunnen voorkomen over het kind pijn doen. Onlangs kwamen een paar ernstige gevallen van postpartum psychose in de media waardoor veel mensen met P-OCD zich zorgen maakten of ze een psychose hadden.

Bij postpartum psychose krijgt de patiënt hallucinaties (het zien of horen van dingen die er niet zijn zoals “Ik zag rook uit de oren van de baby komen) en waanvoorstellingen (sterke overtuigingen die niet gebaseerd zijn op de werkelijkheid zoals “De baby is bezeten door de duivel en ik moet hem doden om zijn ziel te redden”). Postpartum psychose is ook een zeer zeldzame aandoening; 0.1% van de moeders wordt er door getroffen. Bij ernstige vormen van postpartum psychose (maar niet in alle gevallen) zijn er moeders die hun kind echt iets hebben aangedaan tijdens hun hallucinaties en wanen.

Anderzijds is P-OCD niet zo zeldzaam als postpartum psychose en wordt niet geassocieerd met het echt gebruiken van geweld. Iemand met een postpartum psychose gelooft dat zijn hallucinaties en wanen waar zijn, terwijl mensen die lijden aan P-OCD bang zijn voor hun obsessies en zich realiseren dat deze gedachten en ideeën niet overeenkomen met hun wereldbeeld en algemene morele opvattingen. Mensen met P-OCD proberen tegen hun obsessies te vechten. Tot slot is er geen bewijs dat P-OCD symptomen kunnen veranderen in postpartum psychose. Deze twee aandoeningen zijn heel verschillend.

Wat zijn de gevolgen van P-OCD?

• Depressie (somber, verlies van interesse in mensen en activiteiten, slaapgebrek of bovenmatig slaperig, verlies van eetlust, denken aan zelfmoord, wanhoop, hulpeloosheid, gebrek aan zelfverzorging).
• Problemen om voor de baby te zorgen door angst en vermijding.
• Problemen met hechting aan de baby door vermijding.
• Problemen in het huwelijk of relatie door extreme angst.

Kan P-OCD behandeld worden?
Ja, P-OCD kan behandeld worden met dezelfde methodes als andere vormen van OCD zoals:

• Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
  • Leren dat ongewenste gedachten normaal zijn en niet gevaarlijk.
  • De opvattingen die iemand heeft over zijn obsessie ter discussie stellen. (Noot Menno Oosterhoff: vragen als “Hoe groot acht je de kans, hoe vaak denk je dat dat gebeurt?” etc.)
  • Geleidelijk confronteren met situaties en gedachten die vermeden werden.
  • Verminderen van de compulsieve rituelen om met de obsessieve angst om te gaan.
• Medicatie (SSRI)
  • De meeste medicijnen die gebruikt worden voor OCD zijn vermoedelijk veilig voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven maar het is belangrijk om je arts hierover te raadplegen.

Hoe kan ik een vriend of familielid met P-OCD helpen?

Familieleden of vrienden van iemand met P-OCD zijn geneigd steeds te zeggen dat alles wel goed komt en doen alles wat ze kunnen om de angst te verlichten. Op korte termijn zal dit iemand met P-OCD helpen, maar deze manier van “helpen”, werkt niet op lange termijn. Eigenlijk maken ze het probleem erger! Het beste wat ze kunnen doen voor een vriend of familielid met P-OCD, is hen helpen een afspraak te maken met een deskundige die een goede behandeling kan bieden voor OCD/P-OCD. In plaats van te “dwingen” om hulp te zoeken, is het beter om te praten over hoe de situatie zou kunnen verbeteren als ze professionele hulp zoeken.

Photo credit: Joël Oosterhoff

Author
Jonathan Abramowitz, PhD, ABPP, University of North Carolina at Chapel Hill
Copyright © 2009 International OCD Foundation (IOCDF), PO Box 961029, Boston, MA 02196, 617.973.5801

Translated from
Postpartum and Perinatal OCD

This is an unofficial translation of an International OCD Foundation resource provided for your reference. If you find any mistakes or inaccuracies in this translation, please email us at info@iocdf.org and cc: to info@dwang.eu. Thank you.

We like to thank IOCDF for permission to publish this translation. We also like to thank our translators for their great work making this information available in Dutch.