Cognitieve gedragstherapie

Psycho-educatie

Behandeling met CGT wordt altijd gestart met de basisinterventie psycho-educatie. Goede voorlichting over OCD en de te volgen behandeling is om de volgende redenen van belang:

• Psycho-educatie kan de lading van obsessies verminderen
• Psycho-educatie reduceert schaamte omtrent obsessies en compulsies
• Psycho-educatie vermindert de kans op vroegtijdig stoppen met de behandeling

Exposure en responspreventie

Een essentieel onderdeel van CGT bij OCD is blootstelling aan de situatie die de obsessieve onrust oproept (exposure) en stoppen met de dwanghandelingen die de onrust moeten wegnemen (responspreventie). Dit kan geleidelijk worden toegepast, maar ook in één keer (flooding). Exposure en responspreventie worden afgekort als ERP.

Cognitieve therapie

Het veranderen van cognities, dus de obsessieve gedachten en voorstellingen over rampzalige dingen die zouden kunnen gebeuren is een ander belangrijk onderdeel van CGT.

Cognitieve gedragstherapie bestaande uit exposure in vivo en cognitieve therapie is de eerste keus behandeling voor mensen met dwang. Van de mensen die deze behandeling doorlopen, verbetert over het algemeen 70 tot 80 procent. Follow-up liet zien dat de verbetering in ieder geval tot twee jaar aanhoudt. Wil je zeker zijn van een goede cgt-behandeling? Ga dan naar een behandelaar die ingeschreven is bij de VGCt.

Acceptance and commitment therapie

Acceptance and Commitment Therapie (ACT) is een vorm van Cognitieve Gedragstherapie. Doel is om het zinloze gevecht met vervelende gedachten, emoties en lichamelijke sensaties te stoppen. Hierdoor kun je je aandacht richten op dingen in het leven die je echt belangrijk vindt. De kern van ACT is de filosofie dat het vechten tegen onvermijdelijke omstandigheden uiteindelijk ten koste gaat van een vitaal en waardevol leven.

Cognitieve remediatie therapie

Cognitieve remediatie therapie (CRT) is een vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT). De behandeling heeft als doel de cognitieve flexibiliteit te vergroten, door het doen van oefeningen en kleine gedragsexperimenten. Hierdoor krijg je meer inzicht in je manier van denken en word je je meer bewust van eigen denkprocessen. Je zou kunnen zeggen dat het een soort hersengymnastiek is. De vertaling naar het dagelijks leven is heel belangrijk binnen deze therapie.

IBA (Inference Based Approach)

Uitgangspunt van het IBA-model is dat je bij dwangklachten angst hebt voor dingen die zouden kunnen gebeuren, terwijl daar geen realistische aanleiding toe is. Zelfs als de waarneembare realiteit het tegendeel van de gevreesde toestand bewijst, kan de angst blijven bestaan. Bij de IBA-methode gaat het om realiteitstoetsing. Je leert om je in situaties waarover je een obsessie hebt op zintuiglijke informatie te baseren. Dus zoals je dat ook doet in situaties waarover je géén obsessie hebt.

Kortdurende intensieve CGT

Bergen 4-day treatment methode

In Noorwegen is de zogenaamde ‘Bergen 4-day treatment methode’ ontwikkeld. Deze bestaat uit een intensieve groepsbehandeling van vier opeenvolgende dagen. De groep wordt omschreven als ‘individuele behandeling in een groepssetting’. De therapeuten en patiënten ratio is namelijk 1:1 Het Bergen 4-day programma lijkt na een veelvoud van onderzoeken veelbelovend.

Intensief exposure programma (IEP) GGZ inGeest

GGZ inGeest biedt kortdurende intensieve thuisbehandeling (IEP). De behandeling duurt zes dagen. De behandeling gebeurt thuis onder begeleiding van een therapeut en partner en eventueel kinderen worden erbij betrokken. Er zijn exposure-oefeningen en er wordt aandacht besteed aan het dagelijks functioneren.

Indicatie

Motivatie

Bij CGT is motivatie om iets aan de dwangklachten te willen doen een basisvoorwaarde. Kritische reflectie op eigen gedachten en gedrag is een essentieel onderdeel van de behandeling.

Reflectie

Een andere basisvoorwaarde is het onder woorden kunnen brengen van gedachten en daarop kunnen reflecteren.

Deze voorwaarden kunnen de therapie minder effectief maken voor mensen met een verstandelijke beperking of een beperkte taalbeheersing.

Zelfcontrole

CGT kan falen wanneer iemand niet over de nodige zelfcontrole beschikt. Met zelfcontrole wordt bedoeld:

• Bepalen van doelen (plannen maken en alternatieven overwegen)
• Zelfevaluatie (bijsturen van doel en plannen)
• Zelfobservatie (bijvoorbeeld door het bijhouden van een dagboek)
• Zelfbeloning (positieve feedback op eigen ontwikkelingen is helpend)

Cognitieve gedragstherapie waarbij de ouder(s) of verzorgers worden betrokken heeft de voorkeur bij de behandeling van kinderen. De behandeling van een dwangstoornis gebeurt meestal poliklinisch. Er zijn wekelijkse sessies. Medicatie wordt alleen voorgeschreven als CGT onvoldoende effect heeft.

Psycho-educatie

Eerst krijgen kind en ouders of verzorgers uitleg over dwang. De therapeut legt uit dat een dwanghandeling even rust geeft, maar dat de onrust daarna weer terugkomt. In de therapie leert het kind dat dwanghandelingen geen oplossing zijn. Ook leert het kind dat er meer kinderen zijn met OCD en dat het niet ‘gek’ is. Psycho-educatie is een essentieel onderdeel van behandeling met CGT.

Exposure en responspreventie

Het kind gaat de confrontatie aan met lastige situaties en leert de dwanghandelingen te stoppen. In de sessies wordt exposure en responspreventie (ERP) besproken aan de hand van oefeningen die thuis worden uitgevoerd. Huiswerk is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Soms is het uitvoeren van exposure en responspreventie-oefeningen onderdeel van de therapiesessie.

Cognitieve therapie

Daarnaast zijn er oefeningen voor het veranderen van cognities. Ook hiermee wordt thuis geoefend. Als er sprake is van vermijding is het verminderen daarvan ook onderdeel van de behandeling.

Kortdurende intensieve CGT

Intensieve kortdurende CGT is een interventie voor jongeren bij wie de dwang grote invloed heeft op het dagelijks functioneren en de gebruikelijke behandeling met CGT onvoldoende vooruitgang geeft. Er wordt gewerkt met ERP en gezinsleden worden bij de behandeling betrokken. Deze behandeling wordt nog onderzocht, maar is mogelijk een goede tweede stap in de behandeling van jongeren bij wie de standaard CGT onvoldoende effect heeft.

Bedwing je dwang

Het behandelprotocol Bedwing je dwang (De Haan & Wolters, 2009) is ontwikkeld voor jongeren van ongeveer 12 tot ongeveer 18 jaar met een dwangstoornis en wordt toegepast bij poliklinische behandeling. Het protocol is echter ook geschikt voor jongere kinderen. Een kind of jongere leert wat OCD is en krijgt opdrachten om thuis te oefenen.

CGT Computerspel

Ricky and the Spider is een bewezen effectief computerspel voor kinderen met een obsessieve compulsieve stoornis. Het combineert de belangrijkste elementen van cognitieve gedragstherapie in een therapeutisch spel en kan ingezet worden ter ondersteuning van de behandeling. Dit kan ook aangeboden worden als e-health.

Indicatie

Leeftijd

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar cognitieve therapie met kinderen tussen de 5 en de 8 jaar. Wanneer deze leeftijdscategorie bij onderzoek betrokken wordt, blijkt dat de CGT wel effecten heeft, maar dat deze kleiner zijn dan bij oudere kinderen en bij adolescenten. Een verstandelijke beperking of taalachterstand kan de effectiviteit van CGT beperken of in bepaalde gevallen een contra-indicatie vormen.

Cognitieve vaardigheden

Cognitieve gedragstherapie vereist dat kinderen bepaalde cognitieve vaardigheden beheersen. De behandelaar houdt rekening met de grote onderlinge variaties tussen kinderen van dezelfde leeftijd. Hij tast af hoe snel een kind nieuwe informatie oppikt en deze (begeleid) in de praktijk kan brengen. Het is belangrijk dat kinderen hun gedachten kunnen verwoorden. In de therapie moeten de kinderen in staat zijn tot zelfreflectie.

Motivatie en Zelfcontrole

Bij kinderen ligt in (het aanleren van zelf)beloning en in complimenten een motivatie verscholen tot het herhalen van het positieve gedrag.

Afhankelijk van de leeftijd, de cognitieve vaardigheden en de mate van zelfcontrole kunnen kinderen en jongeren:

• Doelen stellen
• Doelen en plannen aanpassen
• Zelfobservatie toepassen (bijvoorbeeld door het bijhouden van een dagboek)
• Zichzelf positieve feedback geven