De ondraaglijke scheefheid van het bestaan

Geschreven door Mandy

Als je jeuk hebt, wil je krabben. Jeuken is een sensatie en die wil je wegnemen met gedrag. Wat nu als je de hele dag jeuk hebt, maar je hebt de juiste zalf nog niet gevonden en weet ook niet waar de jeuk vandaan komt? Aanhoudende jeuk is ondraaglijk. Je kunt dan honderd keer zeggen dat je niet dood gaat van jeuk, maar dan voelt het nog steeds niet goed.

Ik krijg jeuk als er een glas op de ‘verkeerde’ plek staat, als ik een mee-eter zie, als ik een losse haar tegenkom, als een geschreven letter te groot of te klein is, als er iemand scheef op zijn stoel zit, als een boek in de boekenkast niet recht staat, als ik een druppel water ‘verspil’, als de batterij van mijn telefoon uit het stopcontact moet, terwijl hij nog niet 100% is opgeladen etc.

De hele dag heb ik als het ware innerlijke jeuk over allerlei zaken. Ik wil dan gedragsmatig iets doen, ook al helpt het niet. Niets doen en het het-is-niet-goed-gevoel voelen is zo moeilijk.

Doen

Ik weet dat het geen zin heeft om tegen het puntje van mijn neus te duwen. Mijn neus wordt daar niet symmetrischer van, maar als ik dat ‘scheve’ puntje zie, wil ik gewoon iets doen. Ik weet dat ik niet meteen ongezond bent, als ik één dag per jaar geen fruit eet, maar ik verdraag het gevoel niet om ongezond te zijn. Die onrust neem ik weg met een extra portie fruit. Ik weet dat ik geen allesomvattende, prachtige samenvatting hoef te maken om een vak te halen, maar ik verdraag een imperfecte samenvatting gewoon niet. Ik weet dat mijn leven niet verandert door een moedervlek af te knippen. Ik wil gewoon krabben, en hard! Desnoods tot bloedens doe.

Iemand met een eetstoornis wil overgeven, iemand met een leeg gevoel wil zichzelf lichamelijk pijn doen, iemand met een verslaving wil een verdovingsmiddel, iemand die afhankelijk is wil bevestiging krijgen, iemand met sociale angst wil zich terugtrekken etc.

Die personen weten allemaal heel goed wat wel en niet goed voor een mens is, maar sommige gevoelens zijn moeilijk te verdragen. Soms wil je even niet voelen dat je niet goed genoeg denkt te zijn. Op de korte termijn leidt dat niet zelden tot zelfdestructief gedrag.

Gewoon niet doen

De kunst is om onzekerheid en andere nare gevoelens te leren verdragen en niet te krabben, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ik ben al lang in therapie en zet me altijd in met alle energie die ik heb.

Veel mensen begrijpen soms niet dat therapie een proces is, tijd kost en helaas ook vaak niet slaagt. Soms lijkt het alsof ze denken dat je niet hard werkt, omdat ze niets zien. Steun en begrip zouden behulpzamer zijn. Daar streef ik voor, als ambassadeur van Fonds Psychische Gezondheid. Het is niet zo gemakkelijk als ‘gewoon niet doen’. Het versterkt alleen maar het gevoel dat ik niet goed bezig ben. Als je meerdere problemen hebt, wordt het ene probleem helaas vaak groter als het andere slinkt.

Zo kan ik me niet afsluiten voor emoties van andere mensen, voor hun tics, voor dierenleed, voor geluiden en dergelijke. Als kind en nog meer als puber had ik al veel irritaties. Alles kwam binnen. Iedere afwijking, hoe klein ook, was een prikkel. Die moest ik gladstrijken of vermijden. Alles beter dan onrust. De prikkels bleven echter komen en perfectie koste alleen maar meer energie. Het niet-goed-gevoel bleef en voldoening bleef uit.

Het ultieme nut

Ik ben nu jaren verder. Soms kan ik niet slapen. Dan pieker ik maar over wat ik niet goed gedaan heb die dag. Dan loop ik gesprekken of mails na en bedenk me hoe ik iets beter had kunnen verwoorden. Ik bedenk wat ik in het huishouden had moeten  doen, maar waar ik niet toe kwam. Ik heb spijt van wat ik gegeten heb. Ik voel me schuldig omdat ik mijn chinchilla’s niet genoeg aandacht heb gegeven etc.

Soms helpt harde muziek om de gedachten even de kop in te drukken. Muziek leidt af en kan ook troosten. Soms komen de gedachten boven de muziek uit. Dan kruip ik, zoals nu, achter de laptop en ga ik schrijven. Als vervelende gedachten alleen in mijn hoofd zitten, lijken ze nog intenser te worden. Het moet er dan uit. Woelen in bed is ook niet fijn. Dan ga ik liever iets ‘nuttigs’ doen. Het ultieme nut voor mij is eigenlijk rust nemen, maar ik weet niet hoe en stiekem is stilte ook mijn grootste angst. Rust is de ultieme trigger voor het-niet-goed-genoeg-en-nutteloos-zijn.

Bezzzuiniging

Er is altijd wel iets waar ik niet tevreden over ben en dat is het probleem. Dat is onverdraaglijker dan een schilderij dat scheef hangt, een supermarktaanbieding missen of een roze onderbroek in combinatie met een zwarte BH. Ik wil er veel aan doen om door de dwang heen te breken en de onrust te verdragen, maar ik wil ook verder kijken dan gedrag en cognitie. Ik wil het krabben kunnen laten, maar ik wil ook een minder jeukend en hypersensitief brein.

Een multidisciplinaire aanpak, die ook op de persoon gericht is, zou fijn zijn. De huidige bezuiniging in de zorg laat dat helaas niet toe. Dat wordt verdragen in het kwadraat. Eén mug kan ik aan, maar tien niet. Ik heb immers maar twee handen om te krabben aan de muggenbulten. Ik wil geen ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ van muggen, maar ZZZZZZZZZZZZZZZZ van slapen. Nu graag!

Reactie Menno Oosterhoff

Mandy beschrijft een categorie obsessies waarbij de onrust meer onbestemd van aard is i.p.v. angstig. In het Engels worden deze obsessies Just Right OCD genoemd. Lees hierover meer in het artikel Just Right OCD Symptomen.