Een denkbeeldig elastiek

Spanning bij dwang voel je. Bewust of onbewust is die spanning er. Onder alle vormen die onbekend zijn bij het grote publiek, valt ook elastiekdwang. Bij alle dwangsoorten voel je spanning al in de vorm van stress, onrust, oververmoeidheid of opperste concentratie. Als je elastiekdwang hebt, voel je dat ook op een andere manier. De spanning loopt op, net als bij andere dwang wanneer je niet gehoorzaamt aan de dwang, maar tegelijk loopt de letterlijke (aan)spanning van een onzichtbaar doch levensecht voelend elastiek op. Het denkbeeldige elastiek ging in mijn geval vanaf mijn achterwerk naar de verwarming op mijn kamer. Dat was namelijk de plek waar ik altijd stond, mijn basis. Die basis lijkt bij alle elastiekdwang het ene punt te zijn, en de persoon het andere. Wat die basis is, is bij iedereen verschillend, maar dat betekent niet dat je kunt stellen dat iemand met elastiekdwang die basis zelf uitkiest. Een plek voor dat uiteinde van het elastiek lijkt willekeurig te zijn, maar heeft vaak wel te maken met een plek waar je je veilig voelt en waar je vaak komt. Het kan je huis zijn, maar ook veel specifieker, die ene stoel in huis of zoals bij mij de verwarming op mijn kamer. Dat is dan het punt van waaruit ik vertrok met mijn elastiek.

Om je als iemand die hier onbekend mee is voor te kunnen stellen hoe dit is, moet je denken aan een hond aan de lijn. Wanneer jij met iemand staat te praten, besluit je hond aan de wandel te gaan. Hij loopt om paaltjes, bomen en misschien zelfs mensen. De hond beseft niet dat hij aan een lijn zit die op dat moment overal omheen en tussendoor komt te liggen, tot het moment waarop hij weer naar zijn baasje wil om verder te lopen. Als hij dan rechtstreeks terug naar zijn baasje wil lopen, zal hij eerst de hele weg terug moeten lopen die hij liep, zodat de lijn weer uit de knoop is. Dan pas kan hij verder. Dat is precies het gevoel dat iemand met elastiekdwang heeft, alleen dan betreft het een elastiek, waar meer en meer spanning op komt te staan. De neiging om dezelfde route terug te lopen naar je basis (het baasje dat staat te praten) wordt dus sterker en sterker.

Meestal is de basis iets wat niet beweegt. Daarom kun je zeggen dat je vanaf één punt alle kanten op kan, als je dat elastiek maar weer terug volgt. Waarom moet het dan vermeden worden om ergens heen te gaan, en waarom heb je dan zoveel spanning, zul je je misschien afvragen. Dat komt omdat er één grote vijand is: je geheugen. Wat als je niet meer weet hoe je precies gelopen bent? Daarbij komt ook nog dat je in een menigte mensen onmogelijk meer de menigte door kunt komen op exact dezelfde, maar omgekeerde manier. Wanneer je elastiek dus ondraaglijk gaat zeuren heeft dat alles te maken met hoeveel je kunt onthouden. Bij de een is dat na een blokje om, bij de ander al in een andere kamer in huis, en bij weer een ander zelfs al bij alle wegen die hij gaat in een videogame.

Met zoveel factoren die andersom lopen onmogelijk maken, kies je er al snel voor om bij je basis te blijven. Dan kan je elastiek immers niet in de knoop raken. Als dat zoals in mijn geval één stoel was en niet het hele huis, betekent dat dus de hele dag zitten op die stoel. In een auto stappen was dus al helemaal ondenkbaar, want dan zou je moeten spookrijden om weer via de juiste kant van alle paaltjes, bomen enzovoorts bij je basis te komen. Dat is dus onmogelijk, maar dat biedt ook kansen. Het kan namelijk heel helpend zijn om zelf te kiezen voor iets waarbij je weet dat het onmogelijk is om het elastiek weer te ontspannen. Het kan toch niet, kun je dan denken, en bij dingen die wél andersom kunnen treiter je jezelf enorm omdat het nog andersom zóu kunnen. Zo heb ik wandelingen andersom gelopen, maar ook al steppend (fietsen kon niet met de trappers

achteruit) tegen het verkeer in andersom gereden omdat ik het nog had onthouden. Dat ik dan raar aangekeken werd, maakte me niet uit. Ik moest en zou hetzelfde terug naar mijn basis. Alsof je een film terugspoelde. Zo denk je met elastiekdwang achteruit én vooruit omdat je altijd alert bent op hoe het andersom kan. Dwang vraagt altijd hogere systeemeisen van hun slachtoffer om volop te kunnen draaien dan je brein aankan.

Mensen kunnen blijkbaar ook lichte neiging hebben om iets andersom te doen. Wanneer mijn vriendin geroepen wordt door iemand en zich moet omdraaien, kiest ze ervoor dezelfde kant weer op te draaien als ze verder wil lopen. Als ze het rondje om haar as afmaakt en dan verder loopt, voelt het niet goed. Onschuldig, maar op zich wel (onbelemmerende) elastiekdwang te noemen als je het mij vraagt.

Stap met volle wil in een auto. Die kan niet meer terug zoals je wil en daarmee ontneem je jezelf de optie om het wel te doen. Dit werkt alleen als je dat écht wilt, dus niet wanneer anderen die keuze voor je maken, anders kom je in een situatie waarin je het alsnog móet herstellen, terwijl het onmogelijk is, en dat gun je niemand. Je moet namelijk achteraf kunnen zeggen tegen jezelf dat je dit niet voor niks hebt gedaan, ook al heb je achteraf mogelijk alsnog enorme spijt. Je WILDE het.

De afbeelding bij dit verhaal komt van Watchdogs, een game waarbij je met zichtbare lijnen verbonden bent met het objecten en mensen, waar je ook gaat.